Belçika’lı yönetmen Nic Balthazar günümüzün popüler tutkularından biri olan FRP’ yi (Fantasy Role Playing) bir otistiğin bakış açısı ile irdeleyerek ortaya çok derin bir psiko-analiz çıkarıyor. Otizmin sularında yüzerken yer yer insanlığımızı sorguluyor ve normal ile anormal arasındaki farkın suratımıza acı bir tokat gibi çarptığını hissediyoruz.
Avrupa sinemasının son zamanlarda geçirdiği evrime ve gelişime tanık olmamak imkânsız. O kadar farklı ülkelerden o kadar kaliteli ve yenilikçi yapım festivallerde boy gösteriyor ki sinemaseverler olarak bu bereketin hiç bitmemesini ve daha
yaratıcı, yenilikçi bir yönde ilerlemesini temenni ediyoruz. Belçika – Hollanda ortak yapımı olan “Ben X” tam da bu noktada kuzey Avrupa cephesinde son yılların en dişe dokunur yapımlarından biri olarak yerini sağlamlaştıracağa benziyor. Zira Avrupa’daki bazı festivallerden şu ana kadar 6 ödül koparan bu farklı film ülkemizde bu sene 27. kez düzenlenen İstanbul Film Festivali’nde de FIPRESCI (Uluslararası Film Eleştirmenleri Birliği) ödülünü alarak ses getirmeye devam etti.
Peki nedir “Ben X”‘i bu kadar başarılı, farklı kılan ve bu kadar ses getirmesine vesile olan şey? İlk andan son ana kadar son derece flu,belirsiz bir çizgide ilerleyen film izleyici üzerinde sanki yarı uykulu halde şahit olunan bir olay etkisi bırakıyor. Tam bir konsantrasyonla izlemeye çalıştıkça bile “Ben X” kendisini geriye çeken, tüm detayları ifşa etmeyen ve netlikten uzak bir çizgide ilerleyen ilginç kurgusuyla tabiri caizse video klip gibi bir film olarak nitelendirilebilir. Ancak yapımın esas yenilikçi yanı şimdiye kadar otizm ile ilgili bir çok film yapılmasına rağmen, bu filmde hikâye ilk kez direkt olarak bir otistiğin gözünden aktarılıyor izleyiciye. Bir otistiğin algısı, günlük olaylara verdiği tepkiler, son derece ani duygusal iniş çıkışları, oyundaki diğer karakterle (Scarlite) olan aşkı ve okuldaki diğer normal çocuklardan gördüğü muamele tamamıyla Ben’in gözünden veriliyor film boyunca. Okuldaki normal çocuklar derken filmin ilerleyen sahnelerinde Ben’in düştüğü durumları ve çocukların Ben’e olan tutumlarını gördükçe anormal olan Ben mi yoksa onlar mı sorgulamadan edemiyor insan.
Dijital bir aşka yelken açıyor…
Bir FRP (nam-ı diğer Fantasy Role Playing) oyunu olan ArchLord, Ben’in hayatının tamamına homojen şekilde yayılmış bir virüs gibidir ve neredeyse tüm kararlarını etkilemektedir. Sabah uyanmasından gece yatmasına, evden çıkıp okula gitmesine, yemek yemesinden aynada saçlarını taramasına kadar her hareket Ben’in beyninde bilgisayar oyunundaki ikonlar ve küçük seçenek butonları şeklinde imgeleşmiştir. Kararlar ‘mouse’ tıklamalarıyla verilmekte, sonuçlar dijital reaksiyonlar şeklinde alınmakta ve gerçek hayattaki iyi-kötü, bilgisayar oyunundaki iyi-kötü ile özdeşleşmektedir. Bu hastalıklı beynin tek devası bilgisayar oyunundaki Scarlite adlı dişi karakter olup 80. ‘level’de olan Ben’e yardım ettiği gibi oyun dışında mail ve SMS göndererek de Ben’in günlük yaşamını etkilemektedir. Okulda ise tüm gün arkadaşlarının itip kakmalarına, alaylarına ve iğrenç şakalarına maruz kalan Ben için Scarlite tek umut olduğu gibi tek mutluluk kaynağıdır. Cumartesi gecelerimi süsleyen hayalim diye betimlediği Scarlite aslında Ben’in tek yaşama sebebidir ve zaten sonrasında Ben ile buluşarak filmin seyrini tamamen değiştirecektir.
Neticede “Ben X” gerçekten yenilikçi olan kurgusu bir yana otizm konusunu ilk ağızdan anlatan bir film olması vesilesiyle dünya sinemasında önemli bir yer teşkil edeceğe benziyor. Film esnasında korkutucu gelen görüntüler, rahatsız edici yansımalar, hastalıklı düşünce yapısının verdiği kararlar izledikten sonra yerini içsel hesaplaşmalara bırakırken toplumun böylesine özel insanlara yaptığı muamelenin aslında Ben’in düşünce yapısından daha hastalıklı olduğu kanaatine varıyoruz. Dünyanın acımasızlığından bıkmış olan Ben kendisini bir bilgisayar oyunun dijital dünyasına teslim ederek bir nevi huzur ve emniyet arıyor kendince. Toplumdan aldığı intikam ise bir nevi nihai bir serzeniş ya da sessiz bir çığlık gibi yankılanıyor ruhumuzun en derin köşelerinde.
